Herkomst van de naam

Volgens een van de standaardwerken op het gebied van de herkomst van familienamen zou de geslachtsnaam Houtepen afgeleid zijn van het timmermansambacht. Men zou dan moeten denken aan een houten pen, waarmee een zogenaamde pen-gat verbinding wordt gemaakt. Van deze veronderstelling is ook de maker van het heraldisch wapen uitgegaan bij het ontwerpen van een wapenbord voor de mijnenveger HMS Houtepen, welk schip nu voor het maritiem museum te Rotterdam ligt. Het lijkt mij echter dat deze theorie net zo onjuist is als de veronderstelling dat de geslachtsnaam Spijkers iets met ijzeren of houten spijkers of de achternaam Coolen iets met de brandstof steenkool te maken heeft.

Toponiem

Mijn idee is echter dat de naam is afgeleid van de oude heerlijkheid Hautepenne, die destijds gelegen was in het bisdom Luik en de gelijknamige provincie. In het boek "Geschied- en aardrijkskundig woordenboek der Belgische gemeenten, door Eug. De Seijn", en het boek "Gemeenten van België; geschiedkundig en administratief geografisch woordenboek onder wetenschappelijke leiding van H. Hasquin" wordt van het gehucht Gleixhe vermeld dat dit onderdeel uitmaakte van deze heerlijkheid en daar nog een kasteeltje staat met de naam Haultepenne. Onder het tabblad "achtergronden" zal ik nog een speciaal artikel wijden aan dit kasteeltje. Deze heerlijkheid was in de veertiende eeuw het bezit van de familie De Harduemont en daarna van de familie De Waroux. Enkele leden van de familie De Harduemont noemden zich Haultepenne de la Tour. Van deze familie is ooit in Gens Nostra een genealogie gepubliceerd, waaruit blijkt dat enkele leden die tot deze familie behoorde zich in de achttiende eeuw ook in Holland hebben gevestigd. Van enige verwantschap van deze families met de huidige families Houtepen is mij overigens niet gebleken. Vanaf 1409 kwam de heerlijkheid in handen van de familie de Berlaymont, om uiteindelijk in 1752 het bezit te worden van de familie d'Aremberg.

Verschillende leden van de familie de Berlaymont hebben zich in de periode 1572 - 1587 als legeraanvoerders verzet tegen de aanvallen van Willem van Oranje en zijn geuzen. Onder het tabblad "achtergronden" heb ik een speciaal artikel gewijd aan deze familie de Berlaymont. Het zou kunnen dat de naam Houtepen is aangenomen door een of meerdere soldaten in dienst van deze Haultepenne, dan wel door de oorspronkelijke bewoners gebruikt om zich af te zetten tegen de nieuwe machthebbers. Een andere mogelijkheid is dat een aantal kinderen tijdens een van de veldtochten door huursoldaten van Haultepenne zijn verwekt en daarom diens naam kregen toebedeeld. Harde bewijzen voor de juistheid van een deze stellingen ontbreken echter.

De weduwe en kinderen van Christophorus Adriaen Peter Claesen uit Rijen werden naar mijn mening in 1613 en 1621 met "alias Haultepenne" aangeduid om verwarring met een ander gezin, waarvan de vader Christoffel Adriaensen heette, te voorkomen. In de vestbrieven wordt namelijk melding gemaakt van een Adriaentien Christoffel Adriaensen die op 31 januari 1634 van haar broer Jan Christoffel Adriaen Goderszone het een vierde aandeel in een aantal vestgoederen verkrijgt, waarvan de andere twee vierde aandelen aan haar broers Peeter en Adriaen toebehoren (GAB V667 f62). De naam Houtepen is dan waarschijnlijk gebruikt omdat Christophorus Adriaen Peter Claesen in 1580 of 1581 is overleden, dat wil zeggen in de tijd dat het leger van Haultepenne Breda en de rest van de Baronie teisterde.