Onderzoek naar familiewapen

De droom van iedere stamboomonderzoeker is het vinden van een familiewapen. De realiteit is echter dat vooral families van adel een familiewapen hebben of personen die een bepaalde welstand hadden bereikt een familiewapen lieten ontwerpen. Toen ik bij mijn onderzoek terug in de tijd alleen arbeiders en bouwmannen tegenkwam en ook bij onderzoek in boeken met familiewapens en in de registers van het Centraal Bureau voor de Genealogie geen wapen van een familie Houtepen vond, had ik die illusie dan ook snel opgegeven. Mijn onderzoek breidde zich echter steeds meer uit, niet alleen in de breedte (ik richtte me op alle naamdragers Houtepen), maar ook in de diepte (ik ging ook andere archiefstukken bestuderen). Verschillende Houtepennen bleken schepen van Rijen te zijn geweest, maar geen van de gevonden schepenenakten bleek van een persoonlijk wapen te zijn voorzien.

Wel ontdekte ik in het notarieel archief van het stadsarchief Breda (SAB, N.1030 f.147, 09-10-1767) een akte van kwijting en decharge, waarin werd gemeld dat de door Petrus Houtepen, pastoor in Princenhage, opgestelde boedelrekening "met behoorlijk zegel" was "gemunieert". Aangezien muniëren is afgeleid van het Franse woord 'munir', wat 'van iets voorzien' betekent, zorgde dit natuurlijk voor enthousiasme. Deze Petrus Houtepen uit de stam Rijen had in Leuven gestudeerd en is later pastoor in Princenhage geworden. De betreffende boedelrekening heb ik nog niet gevonden. Toen ik in de index op het Bisschoppelijk Archief echter drie archiefstukken vermeld zag met betrekking tot deze Petrus, waaronder een brief inzake exorcisme, steeg de spanning vanzelfsprekend.

In een blauwe omslag lag een dubbelgevouwen vel papier met een Latijnse tekst met onderaan die pagina de handtekening van Petrus Houtepen en de datum 16 juli 1743. Meer over de inhoud van deze brief vindt u onder het tabblad "Achtergronden" in het artikel over exorcisme. Bij nadere bestudering bleek aan de achterkant van de eerste pagina ook een rood lakzegel aangebracht te zijn! De afbeelding op dit lakzegel is 1,8 centimeter hoog en 1,6 centimeter breed en bestaat uit een met een naar rechts gewend ridderhelm en dekkleden gekroond schild, waarop een geklede onderarm met hand een veren pen vasthoudt, met als helmteken eveneens een hand met pen. Het door Petrus Houtepen gevoerde wapen blijkt dus een zogenaamd sprekend wapen te zijn: "houdt de pen"!

 

Ik heb van dit wapen door de de heer H.K. Nagtegaal, heraldicus en auteur van het "Heraldisch Vademecum", een digitale tekening laten maken, zoals dat in de marge van alle teksten op deze website is weergegeven. De officiële beschrijving van het wapen luidt als volgt: "In blauw een gouden beklede rechteronderarm, komende uit de linkerschildrand, in de hand houdende een zilveren ganzenveer. De helm is halfaanziend en heeft als helmteken dezelfde hand met ganzenveer als in het schild. De dekkleden zijn blauw gevoerd van goud."

Ook bestaat er een embleemschild dat is ontworpen door de dienst Maritieme Historie ter gelegenheid van de naamgeving van de ondiepwatermijnenveger Hr. Ms. Houtepen, waaraan ik onder het tabblad "eigen aardigheden" een speciaal artikel heb gewijd. Dit schip is genoemd naar de marinier Petrus Jacobus Houtepen, die afstamt van Cornelis Houtepen die onder stam Rucphen is vermeld. Op de website Bakstafel zijn alle emblemen terug te vinden die door de dienst Maritieme Historie zijn vastgelegd en geadministreerd. Voor de Hr. Ms. Houtepen heeft de Minister het volgende embleemschild vastgesteld.